Mỹ – Nga phô trương sức mạnh hạt nhân, báo hiệu thời kỳ đối đầu mới?

Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Vladimir Putin liên tiếp phát tín hiệu cứng rắn, biến vũ khí hạt nhân thành công cụ răn đe trên bàn cờ chiến lược toàn cầu.

Ngày 30/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên mạng xã hội rằng ông đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh “ngay lập tức nối lại các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân”. Ông cho biết quyết định này nhằm “đảm bảo sự cân bằng” trước việc các quốc gia khác đang thử nghiệm, dù không nêu rõ đó là thử đầu đạn hạt nhân hay hệ thống vũ khí mang đầu đạn hạt nhân.

“Do các chương trình thử nghiệm của những quốc gia khác, tôi đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân của chúng ta trên cơ sở bình đẳng”, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Ông nhấn mạnh, “Nga hiện đứng thứ hai, và Trung Quốc, dù còn cách xa, ở vị trí thứ ba, nhưng sẽ bắt kịp trong vòng 5 năm tới”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump bước xuống chuyên cơ Không lực Một, sau chuyến công du châu Á, ngày 30/10/2025. (Ảnh: Reuters)

Phát biểu này được đưa ra chỉ ít phút trước cuộc gặp giữa ông và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc. Tuy nhiên, ngay sau đó, ông Trump khẳng định với báo chí rằng quyết định này “liên quan đến các nước khác”, hàm ý động thái không bắt nguồn trực tiếp từ Bắc Kinh.

Nếu kế hoạch được thực hiện, đây sẽ là lần thử hạt nhân đầu tiên của Mỹ sau 33 năm, kể từ năm 1992.

Theo CNN , thông điệp thực sự của ông Trump dường như hướng nhiều hơn tới Nga, quốc gia vừa tuyên bố thử nghiệm hàng loạt vũ khí hạt nhân thế hệ mới. Trong bối cảnh các hiệp ước kiểm soát vũ khí đang rạn nứt, việc hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới đồng thời “rút kiếm” đã khiến dư luận lo ngại về một vòng xoáy hạt nhân mới trên phạm vi toàn cầu.

Moskva phô trương Poseidon và “Satan 2”

Chỉ vài giờ trước tuyên bố của Mỹ, Tổng thống Vladimir Putin xuất hiện tại Bệnh viện Quân y Trung ương Mandryk ở Moskva cùng Bộ trưởng Quốc phòng Andrey Belousov, công bố Nga vừa thử nghiệm thành công ngư lôi hạt nhân Poseidon – vũ khí tự hành dưới nước chạy bằng năng lượng hạt nhân, có tầm hoạt động hơn 9.600 km.

“Sức công phá của Poseidon vượt xa cả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa tiên tiến nhất của chúng ta”, ông Putin tuyên bố, đồng thời cho biết đây là “loại vũ khí độc nhất trên thế giới” và “không thể bị đánh chặn”.

Hệ thống vũ khí hạt nhân Poseidon của Nga xuất hiện trong hình ảnh tĩnh trích từ đoạn video hoạt hình do Bộ Quốc phòng Nga công bố ngày 19/7/2018. (Nguồn: Reuters)

Nhà lãnh đạo Nga cũng hé lộ việc tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sarmat, còn gọi là “Satan 2”, sẽ sớm được triển khai. Đây là hệ thống được phương Tây xem là phương tiện mang đầu đạn hạt nhân mạnh nhất hiện nay.

Chỉ vài ngày trước, ông Putin cũng tuyên bố đã thử nghiệm thành công tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik , có khả năng bay trong thời gian gần như vô hạn.

Kho vũ khí toàn cầu và thế cân bằng mong manh

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), đến năm 2023, Mỹ sở hữu 3.708 đầu đạn hạt nhân, Nga khoảng 4.489, còn Trung Quốc có 410 – tăng nhanh từ 350 của năm 2022.

Nga đã rút phê chuẩn Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) vào năm 2023, trong khi Mỹ ký nhưng chưa bao giờ phê chuẩn, còn Trung Quốc không thử nghiệm kể từ 1996. Các chuyên gia cảnh báo, các cơ chế kiểm soát vũ khí đang suy yếu nghiêm trọng, nhất là khi Hiệp ước New START – thỏa thuận cuối cùng giữa Washington và Moskva giới hạn số lượng vũ khí hạt nhân – sẽ hết hạn vào tháng 2/2026.

Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Yars được phóng đi từ sân bay vũ trụ Plesetsk trong cuộc tập trận của lực lượng hạt nhân Nga trong hình ảnh tĩnh trích từ video công bố ngày 22/10/2025. (Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga/REUTERS)

Ngay sau tuyên bố của ông Trump, nhiều nghị sĩ Mỹ và giới chuyên gia đã bày tỏ lo ngại sâu sắc. Thượng nghị sĩ Mark Kelly của đảng Dân chủ, bang Arizona, gọi đây là “sai lầm”, cho rằng việc nối lại thử nghiệm chỉ giúp Trung Quốc và các nước khác cải thiện công nghệ hạt nhân nhanh hơn.

Ô ng nói: “Nếu chúng ta thử, họ cũng sẽ bắt đầu thử. Khi đó năng lực hạt nhân chiến lược của họ sẽ được cải thiện nhanh chóng. Chúng ta chẳng có gì để được lợi từ điều đó”.

Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen cảnh báo “đây là quyết định liều lĩnh và nguy hiểm”, nhấn mạnh hậu quả sức khỏe và môi trường mà thử nghiệm hạt nhân từng gây ra. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Jacky Rosen bang Nevada khẳng định “sẽ làm mọi cách để ngăn chặn”, nhắc lại vùng sa mạc Nevada vẫn còn ô nhiễm phóng xạ từ hàng trăm vụ thử trong thế kỷ trước.

Điện Kremlin chỉ trích Mỹ đang “phá vỡ ổn định chiến lược”, còn Iran gọi đây là “bước thụt lùi và vô trách nhiệm”, cáo buộc Washington đang “đưa nhân loại tiến gần hơn đến thảm họa hạt nhân”.

Cảnh báo về phản ứng dây chuyền và hậu quả lâu dài

Các chuyên gia kiểm soát vũ khí nhận định, dù Mỹ có thể chỉ tiến hành thử nghiệm dưới hạn tới hạn (subcritical), tức không kích nổ đầu đạn hạt nhân, hành động này vẫn sẽ gửi đi tín hiệu leo thang mạnh mẽ.

Ông Daryl G. Kimball, Giám đốc Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí Mỹ, cho rằng nước này “không có lý do kỹ thuật, quân sự hay chính trị nào để nối lại thử nghiệm nổ”, và cảnh báo bước đi này có thể kích hoạt phản ứng từ đồng minh lẫn đối thủ, “làm tan rã hệ thống kiểm soát vũ khí toàn cầu được xây dựng suốt nhiều thập kỷ”.

Trong khi đó, bà Heather Williams, Giám đốc Dự án Các vấn đề hạt nhân và Nghiên cứu viên cao cấp thuộc Ban Quốc phòng và An ninh tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhấn mạnh rằng nếu một nước quay lại thử nghiệm, các nước khác “sẽ nhanh chóng làm theo”, và trong kịch bản đó, Trung Quốc có khả năng hưởng lợi nhiều nhất nhờ thu thập dữ liệu kỹ thuật mới.

Tiến sĩ Lyle Goldstein, giảng viên Đại học Brown, chuyên gia về quan hệ Mỹ–Trung–Nga, cảnh báo “logic chạy đua hạt nhân là logic tự hủy hoại – không bên nào có thể thắng, và thế giới sẽ nghèo hơn, nguy hiểm hơn”.

Từ năm 1951 đến 1992, Mỹ đã tiến hành hơn 1.000 vụ thử hạt nhân tại Nevada Test Site, trong đó có hơn 100 vụ trên không trung. Những cột khói hình nấm từng là biểu tượng sức mạnh của Hoa Kỳ, nhưng đồng thời cũng là nguồn phát tán phóng xạ khổng lồ, ảnh hưởng đến hàng triệu cư dân ở các bang Nevada, Utah và Arizona.

Một nghiên cứu năm 2017 của Đại học Arizona cho thấy số người Mỹ tử vong vì phơi nhiễm phóng xạ từ các vụ thử hạt nhân tương đương tổng số nạn nhân của hai vụ ném bom Hiroshima và Nagasaki. Các nạn nhân vẫn đang sống với hậu quả sức khỏe kéo dài đến ngày nay.

Vì thế, ngay khi có tin về khả năng nối lại thử nghiệm, nhiều tổ chức xã hội và nghị sĩ bang Nevada đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ. “Không có lý do nào biện minh cho việc khơi lại chương đau thương ấy”, Thượng nghị sĩ Rosen nói.

Đồng hồ Ngày tận thế tiến thêm một giây

Ngay sau tuyên bố của ông Trump, Bulletin of the Atomic Scientists – tổ chức thiết lập Đồng hồ Ngày tận thế (Doomsday Clock) đã điều chỉnh kim đồng hồ từ 90 xuống còn 89 giây trước nửa đêm, mức gần nhất với “thảm họa” trong lịch sử 78 năm của nó.

Chủ tịch tổ chức, bà Alexandra Bell, chỉ trích: “Đó là kiểu thiếu chính xác và liều lĩnh mà thế giới không thể chấp nhận, đặc biệt từ người có quyền đơn phương ra lệnh phóng vũ khí hạt nhân”. Trong khi đó, ôngDaniel Holz, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và An ninh, cho rằng thời khắc này “nhắc nhở nhân loại rằng chúng ta đang tiến gần hơn bao giờ hết tới điểm giới hạn”.

Tổ chức kêu gọi khôi phục đối thoại Mỹ – Nga và cam kết không thử nghiệm mới từ tất cả các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân.